Terugdenkende aan de tijd dat ik een jonge man was (ergens omstreeks het Carboon dus), en een lange reeks van liefdes en verliefdheden mijn leven zoet dan wel droevig maakten, realiseer ik me, dat opvallend veel bibliothecaressen een rol in mijn leven speelden.
Nu zullen er misschien mensen zijn die denken, nou, die man viel gewoon op bibliothecaressen. Maar dat is onzin. Bibliothecaressen zijn alleen een type in slechte films en tv-series.
Al moet ik toegeven dat er wel iets bijzonders aan hun vak is:
Zij hoeden, beheren en verspreiden het woord.
Een soort priesteressen zijn het dus eigenlijk wel.
Dat is weliswaar een nog al romantisch beeld, maar wat zou mijn leven zijn zonder romantische beelden?
Wat misschien wel een rol speelt, is dat ik – toen ik nog zo klein was dat verliefdheid nog geen rol speelde en ik het woord nog niet eens kende een bibliothecaresse al grote indruk op mij maakte.
Het was juffrouw van Eck. (Ze stond er op dat je juffrouw zei, in plaats van mevrouw).
Zij beheerde het filiaal Molukkenstraat van de Amsterdamse Openbare Leeszaal en Bibliotheek.
Ik kon nog niet lezen, toen ik daar voor het eerst kwam. Maar mijn moeder las graag en las ons ook voor en vertelde ook na uit boeken die ze bij de ‘bieb’ in de Molukkenstraat haalde.
Voor juffrouw van Eck was het geen bezwaar dat ik niet kon lezen, die eerste keer dat ik daar kwam. Ze haalde een sleutel te voorschijn, opende daarmee de deur van een ondiepe kast en pakte daar twee boeken uit, die ik mocht lenen.
Er stonden wel wat letters in, maar het belangrijkste van die boeken waren de illustraties.
Moeder las ze natuurlijk vele malen voor, terwijl ik de platen bekeek en als ik me goed herinner heetten ze “Hansje in het Bessenland” en “De Wortelkindertjes”.
Het eerste vond ik geloof ik het mooist.
De illustraties – zoals ik me die nu tenminste herinner – kan ik het beste omschrijven als ‘Rie Cramer-achtig’.
In die tijd moet mijn latere waardering voor de Prerafaelieten geworteld zijn en ook mijn thans nog geldende voorkeur voor mauve-achtige- blauwgrijze- en leverkleurige tinten, fluwelen grijzen en nuances van abrikoos.
Later, veel later, is het tot me doorgedrongen dat dit boeken van juffrouw van Eck zelf waren.
Ik weet niet wat ze gezegd heeft toen ik die boeken meekreeg, en of ik wat terug gezegd heb. Waarschijnlijk niets, want ik was in die tijd zo verlegen als de introvertste onder de muizen. Al zal mijn moeder me wel geprompt hebben met een watzegjedan.
Maar het zaad was gezaaid. Ik was hooked and booked. Een druksverslaafde voor het leven.
Ik herinner me juffrouw van Eck als een rijzige vrouw, maar dat zegt niets, want ik heb de neiging mensen waar ik ontzag voor heb ook groot te zíen.
Zij arriveerde bij de bieb kaarsrecht gezeten op een fiets met hoog stuur en ik denk dat dat ook dat beeld van haar versterkte.
De taal die zij gebruikte, was heel ongewoon voor ons. Niet omdat het prachtig verzorgd Nederlands was, dat hoorde je ook wel op de radio. Maar ze had soms iets theatraals in haar dictie. Vooral als het om dingen ging die haar emotioneel raakten.
Wij vonden dat een beetje raar. En thuis imiteerden we haar ook wel, maar ik had daar wel een dubbel gevoel bij. Het was toch een licht gevoel van verraad, wat ik toen niet- maar nu wel begrijp.
Ze kon vertellen hoe ze door een boek meegesleept was, hoe ze haar ontbijt vergat, de lunch vergat en maar las, maar las, de nacht kwam en maar door las.
Een ervaring die ik later herkende toen ik aan romans toe was.
Toen ik inmiddels een jaar of zeventien was en een boek van Du Perron leende, vertelde ze me hoe ze in het begin van de oorlog had moeten vernemen dat Ter Braak zelfmoord had gepleegd en in die zelfde dagen Marsman om het leven kwam omdat de boot waarop hij hoopte te ontkomen getorpedeerd werd. En ik zag hoe de tranen haar in de ogen sprongen.
Het was weer zo’n sleutel ervaring. Dat je zo betrokken kunt zijn bij een schrijver die je niet persoonlijk kent. Dat die blijkbaar door zijn werk een deel van je leven is geworden. En dat zij mij, een jochie van 17, belangrijk genoeg vond om mij te deelgenoot te maken van die beleving.
Ze liet me groeien. En ik hoop maar dat er nog steeds zulke bibliothecaressen zijn die in volksbuurten jochies als ik een zetje geven.
Juffrouw van Eck schroomde niet om je leesgedrag te sturen. Ze beval je niet alleen maar boeken aan, maar ontraadde ze soms ook. “Oh nee meneer, dat is helemaal geen boek voor u”, meende ik haar ooit eens te hebben horen zeggen. Maar ik zelf had alleen maar plezier van haar coaching.
Voor mij was De Gids niet een literair tijdschrift, maar een levende persoon.
Toen ze merkte dat ik niet alleen maar de Anton Wachter romans, maar alles van Vestdijk wilde lezen, wees ze me op het bestaan van Swordplay Wordplay een kwatrijnen battle tussen Vestdijk en Roland Holst en leende ze dat voor me in de hoofdvestiging.
Bij een andere gelegenheid vertelde ze me over een ontmoeting met Nescio, waarbij die vertelde dat hij als kind (net als mijn vader overigens) gespeeld had op het driehoekige veldje aan de Pontanusstraat. En dat dat zijn eerste dichtregel had opgeleverd:
Ik en Jaapje
speelden schaapje
op een veld vol koeien….
Het p-woord mocht een kind niet hardop zeggen.
Omdat ik me niet kon voorstellen dat juffrouw van Eck alleen in mijn herinnering sporen achtergelaten had, zocht ik al eens op het internet naar vermeldingen over haar, maar ik vond niets omdat ik dacht dat haar voornaam met y geschreven werd. Maar als je op Waldie van Eck zoekt blijkt dat ze schreef en vertaalde en betrekkingen onderhield met de Wereldbibliotheek en de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde en ooit met Sinterklaas een boekje met opdracht van Nico van Suchtelen kreeg.
Ik zal vanavond een kaarsje voor haar branden.
Naschrift 2010:
Inmiddels ben ik er achter gekomen dat beide boekjes nog wel eens herdrukt zijn, maar inmiddels is De Wortelkindertjes al weer uitverkocht. Het boekje wordt nog wel tweedehands aangeboden. Hansje in ’t bessenland is nog wel verkrijgbaar in de boekhandel. Kwam te laat voor mijn kinderen, maar gelukkig wel op tijd voor mijn kleinkind.
Hieronder een pagina uit de wortelkindertjes:
Tags: dankbaarheid, geluk
Onzichtbare Inkt 
zondag 18 november, 2007 om 11:16 |
[…] *) Dat is inmiddels gebeurd: Monumentje voor Waldie van Eck […]