Betrekkelijke grenzen
Een tijd geleden bezochten wij de Duitse stad Kempen, omdat mijn zuster die zich met genealogie bezig houdt daar een archief wilde raadplegen.
Onze moeder werd namelijk geboren in Hinsbeck en groeide op in het 2 km verderop gelegen Lobberich, beide nu deel uitmakend van de gemeente Nettetal. Hemelsbreed 10 km van Venlo.
In het gemeentehuis moesten wij even wachten en ik ontdekte een hele reeks kaarten van het gebied van de huidige deelstaat NordrheinWestfalen. Een aantal daarvan gaven de bestuurlijke grenzen aan door de eeuwen heen, andere kaarten gaven de sociaal-economische en politieke veranderingen weer.
Fascinerende stof. Hoe was de aanhang van de nationaalsocialisten destijds verdeeld en hoe stemde men in de naoorlogse jaren?
Maar voor mij persoonlijk was het interessantste hooe de staatkundige verdeling van de streek waar mijn moeder vandaan kwam zich in de loop van de tijd had veranderd.
Het bleek namelijk dat het huidige Nettetal in de 14e eeuw deel uitmaakte van het Hertogdom Gelre.
Door Sansculotte at the German language Wikipedia, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=1843595
Op deze kaart zie je rechtsonder Venlo de naam Krickenbeck staan en daar was volgend de kaart die ik in Kempen zag in Schloss Krickenbeck een bestuurspost van het Hertogdom Gelre gevestigd. En dat ligt op nog geen drie kilometer van het huis in Hinsbeck waar mijn moeder in 1904 geboren werd.
Zoiets maakt weer eens duidelijk hoe betrekkelijk grenzen en begrippen als nationaliteit en nationale identiteit zijn.
Omdat Roermond destijds ook bij Gelre hoorde zou je dus de rookworst en kruutmoes aan de traditionele streekgerechten kunnen toevoegen, een cultureel erfgoed dat misschien nog wel oudere roots heeft dan de Chistoffeltaart ;-).
Die herinnering aan mijn ontdekking in Kempen werd weer actueel toen ik onlangs betrokken werd bij een discussie over het drielandenpunt in Vaals, waar ik halfuurtje fietsen vandaan woon. Met trapondersteuning moet ik er bij zeggen want de klim naar de Vaalserberg +322m vanaf mijn huis op slecht +198m zou ik niet in die tijd op pure spierkracht kunnen overbruggen.
Het gebied waarover we spreken (dat door de Duitser ook wel als DreigrenzenEck wordt aangeduid, logischer, want een punt kan niet in drie landen liggen maar wel op drie dimensieloze grenslijnen), is een van de belangrijkste toeristische attracties van Vaals.
En het toerisme is de belangrijkste inkomstenbron van mijn woonplaats. En het is dan ook het voornemen van de gemeente om “de toeristische kwaliteit van Vaals te versterken”.
Als aan mij gevraagd zou worden hoe het gebied aan de toeristische kwaliteit zou kunnen bijdragen, dan schiet mijn ervaring in Kempen van de relativiteit van grenzen mij onmiddellijk te hulp.
De inspirerende complexiteit van het begrip grenzen
Je hoeft geen filosoof te zijn om te beseffen dat het begrip grens een aangenaam ingewikkeld begrip is. De volksmond biedt daar duidelijke aanwijzingen voor:
Als Epke Zonderland niet eerder vertoonde kunsten ten beste geeft. dan zeggen de commentatoren prijzend dat hij weer grensverleggend bezig is.
Maar wanneer wij zeggen dat iemand door het lint gaat, dan maakt de gene die dat doet juist géén beste beurt. Maar in beide zijn gevallen is er sprake van grensoverschrijdend gedrag.
Als we kijken naar de cellen, waaruit het grootste deel van de levende natuur (inclusief de mens) bestaat, dan zien wij dat de begrenzing van die cellen, de celwand, zowel als bescherming van de celkern en de verdere inhoud van die cel dient, maar ook als medium dient om – naar aard en functie van de cel in kwestie – stoffen uit te scheiden of juist op te nemen.
Het achterliggende fysische mechanisme, osmose, is de stille kracht die er zelfs in slaagt water vanuit diep liggende wortels naar de bladeren in de top van een 30 meter meter hoge eik te transporteren.
Wat zou ik graag een studium generale willen volgen over diverse verschijningsvormen van grenzen. In de ethiek, in de staatkunde, in de biologie.
En wat zou het een schitterende symbolische plek zijn als dit in een cirkelvormige ruimte zou plaatsvinden, die zich met het 3 à 4 landenpunt als middelpunt even boven de toppen van voornoemde eiken uitstrekte boven Nederland, Duitsland , België en het voormalige Moresnet.
Zou dit te realiseren zijn?
Niet door de gemeente Vaals, maar wel door de provincies Limburg en Luik en hetzij de Stedenregio Aken of de deelstaat NordrheinWestfalen.
In deze gebieden liggen prestigieuze universiteiten en andere kenniscentra die zowel inhoudelijk als aan de materiële realisering een belangrijke bijdrage zouden kunnen leveren.
De kunst is alleen de instituten in die gebieden te overtuigen dat hun reeds bestaande ambities door zo’n cultureel centrum versterkt worden.
Onzichtbare Inkt 