Onzichtbare Inkt

In een stabiele samenleving zijn de heersende normen gebaseerd op het waardenpatroon van de overgrote meerderheid van de bevolking.
Wanneer een minderheid van de bevolking een afwijkend waardenpatroon heeft, kan het zijn dat zij desondanks de geldende norm eerbiedigen, bijvoorbeeld om sancties te voorkomen, of zij houden zich niet aan de norm.
Dat laatste komt al sinds mensenheugenis voor in de vorm van crimineel gedrag.

Het conflict tussen de samenleving en die afwijkende minderheid brengt de stabiliteit van de samenleving niet in gevaar, zolang de omvang van die minderheid en de omvang van hun afwijkingen maar binnen de perken is te houden.
Neemt de criminaliteit in werkelijkheid of zelfs alleen maar in beleving toe, dan ontstaat onrust.
Gevaar van instabiliteit dreigt echter wanneer mensen het afwijkende gedrag exclusief gaan toeschrijven aan de aanwezigheid van een bepaalde bevolkingsgroep.
Zeker wanneer zo’n ‘volksgevoel’ geëxploiteerd gaat worden door een op politieke macht of media-omzet gerichte organisatie.

Of de criminaliteit in Nederland inderdaad toeneemt  is al zo’n jaar of veertig een onbesliste discussie. De criminoloog W.H. Nagel – als schrijver bekend als J.B. Charles – placht op de vraag of de criminaliteit toenam, te antwoorden: “Dat hangt er van af  welk ochtendblad u leest”. Dat was leuk, maar geen echt antwoord. Hooguit een aanwijzing dat veiligheidsbeleving voor sommige mensen belangrijker kan zijn dan actuele veiligheid.
Tegenwoordig zou je ook kunnen zeggen: Dat hangt er van af welk onderzoek u gelezen heeft en hoe u dit interpreteert.
Toevalligerwijs werd in juni 2009 in dezelfde week bekend dat de criminaliteit niet of nauwelijks gestegen was, en dat meer dan 40% van een bepaalde groep jongeren in contact met de politie was geweest.
Stel dat dat laatste zou betekenen dat ze ook aan iets ernstigs schuldig zouden zijn geweest, dan zou je uit de combinatie van die twee kunnen afleiden dat er in de criminaliteit marktverschuivingen plaats vinden. En dat zoals Raoul Heertje grapte ‘onze eigen criminelen hierdoor werkloos thuis zitten’.

Hoe het ook zij, ernstiger dan een eventuele toename van ongewenst gedrag is de toenemende tendens om

1. deze geheel op rekening van één bepaalde bevolkingsgroep te schuiven
2. vervolgens deze gehele bevolkingsgroep dit gedrag toe te dichten en
3. dit weer te versimpelen tot het zwartmaken van een eigenschap zoals religie of ras van die groep.

En dit is wat er in Nederland onmiskenbaar gaande is.

Wat daarbij opmerkelijk is  is dat de huidige splijting meervoudig is.
Behalve de primaire zondebokken is nu ook de groep die niet mee wil doen aan de verkettering zelf doelwit geworden.
Op basis van de peiling van de Politieke Barometer van 2 juli 2009 geef ik in de onderstaande grafiek de verdeling van het politieke discussie in  Nederland weer.
Waarbij ik de discussie partners verdeel in 4 groepen:

De zondebokken

• overwegend de ± 10% niet-westerse allochtonen

De splijters

• de aanhang van de PVV volgens die peiling

De binders

• de huidige aanhang van de meest uitgesproken tegenstanders van de vorige groep, te weten PvdA, D66 en GroenLinks

De twijfelaars

• De aanhang van de overige partijen die zich naar mijn smaak nog niet ondubbelzinnig hebben uitgesproken

De percentages die n de grafiek genoemd worden zijn alle 10% lager dan de uitkomsten van de barometer. Omdat ik de zondebokken op eigen demografische sterkte in de grafiek heb willen zetten. De onderlinge verhouding tussen de politieke groeperingen zijn wel correct weergegeven.

De vuurverdeling in dit circus is nu alsvolgt:
De splijters halen primair uit naar de zondebokken, maar hebben ook geen goed woord over voor de binders (als er oud-strijders uit de koude oorlog in hun gelederen zouden zitten, zouden ze de binders weg-met-onsers genoemd hebben), en ze beschuldigen de twijfelaars van lafheid.
De binders richten zich voornamelijk op de splijters en noemen die discriminatoir zo niet racistisch. Ze gaan voorzichtig om met de twijfelaars, want wie weet kunnen ze die aan boord krijgen.
De twijfelaars denken aan hun kiezers en houden zich op de vlakte bezig met enerzijds/anderzijds redeneringen waaraan meestal de slotsom ontbreekt.

Het huidige kabinet had bij zijn aantreden ook een zinspreuk: Samen werken, samen leven.
Samen leven is niet zo’n heel verrassend uitgangspunt voor een samen-leving en samen werken eigenlijk ook niet als je bedenkt dat de zinspreuk van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden luidde:
Concordia res parvae crescunt, discordia maximae dilabuntur (Eendracht maakt macht, tweedracht breekt kracht).
In een ideale samenleving zou je dan ook geen zondebokkenfokkerij verwachten. Maar mocht die in een op-een-na-ideale maatschappij onverhoopt toch voorkomen, dan zou je verwachten dat de genen die geen splijter en geen zondebok waren zich allemaal als binders zouden gedragen.
En omdat dit nu niet het geval is, en we niet nog eens in heksenjacht- of beeldenstorm situaties terecht willen komen, doet de volgende vraag zich levensgroot voor:

Wat doen we hier aan?

Toen de psychiater van Dantzig gevraagd hoe vaak hij er in slaagde de problemen van zijn patiënten op te lossen, zei hij -als ik me goed herinner- dat hij als therapeut al heel tevreden was, als mensen die met een irreëel probleem bij hem kwamen, weg gingen met het besef wat hun echte probleem was.

Laten we eens kijken of die benadering hier ook werkt.
Een reëel probleem is dat niet iedereen in Nederland zich gedraagt volgens de normen en waarden waar we hier traditioneel van uitgaan.
Maar omdat de woorden normen en waarden over het algemeen vrij gedachteloos worden gebruikt zijn er nieuwe -naar mijn idee irreële- problemen bij gekomen, zoals de gedachte dat je dat kan oplossen door iets aan de normen kant te doen. Zoals bijvoorbeeld gedogen (geen softdrugs probleem meer) of strengere straffen (van minimumstraffen tot knieschoten en deportatie) en striktere controle op naleving van geboden en verboden (dan binden ze wel in).

Als we zoals in de eerste zin van dit stuk er van uitgaan dat onze normen gebaseerd zijn op het traditionele waardenpatroon van de meerderheid van onze bevolking, dan is het begrijpelijk dat normoverschrijding c.q. abnormaal gedrag te verwachten is van mensen die ‘onze waarden’ niet erkennen, of ze in elk geval niet van ganser harte in hun gedrag tot uitdrukking brengen.
Nu spreken we wel zo gemakkelijk over onze (normen &) waarden, maar welke waarden zijn dat eigenlijk?
Gek genoeg is daar nauwelijks discussie over. En van welke filosofie, ideologie of religie je ook uit gaat, het grootste deel van de zedelijke voorschriften gaat over de vraag hoe je dient om te gaan met ‘de ander’.
En even simpel samengevat is het antwoord op die vraag: “Netjes”.
JE HOORT NETJES MET DE ANDER OM TE GAAN.
IK kan dat op allerlei manier veel deftiger zeggen, maar hier komt het gewoon op neer.

Nu zijn er mensen bij wie dit absoluut niet wil lukken. Bijvoorbeeld bij mensen met een antisociale persoonlijkheidsstoornis. Die hebben zoiets van “Hoezo ik heb toch niets met die ander te maken?” en die zijn geneigd tot ernstig crimineel gedrag.
De overgrote meerderheid meerderheid van de mensen zullen het in het algemeen wel eens zijn met de stelling dat je netjes met de ander om moet gaan, maar zullen daar wel een paar voorwaarden aan willen verbinden, omdat zoals het zo treffend verwoord is in onze taal, het hemd nu eenmaal nader is dan de rok.

Als het allemaal te meten was, zou een sociaal gedrag grafiek van de bevolking er waarschijnlijk ongeveer zo uitzien:

De druppelvorm geeft het aantal mensen aan per percentage ‘sociaalheid’. Links de 100% sociale mensen, rechts de absolute monsters.
In mijn inschatting van de vorm van die grafiek zit er vlak bij de honderd procent niets, omdat wij zo ver ik weet in Nederland geen Moeder Teresa’s in huis hebben.
Wat er aan de andere kant van de schaal zit weet ik niet precies omdat ik weinig contact met die kringen heb.
Maar het is wel duidelijk dat we collectief ergens aan de rechterkant van de grafiek een verticale streep zetten, en dat we alles rechts daarvan crimineel noemen.
Meer naar links, maar nog steeds rechts van het midden zullen de mensen ieder voor zich een streep zetten die de scheidslijn vormt tussen voor hen acceptabel- en voor hen niet acceptabel gedrag.
De groep tussen de eerstgenoemde en de laatstgenoemde lijn is een interessante groep. Dat zijn dus de mensen die niet crimineel zijn, maar zich in onze ogen toch niet prettig gedragen.

Als we die groep nou eens kleiner konden maken, dan zou die zondebokkenfokkerij vast niet meer zo’n aanhang kunnen verwerven als momenteel het geval is.

Om daarin op enig succes te kunnen hopen, moet je opnieuw nadenken over de vraag waarom mensen zich  niet volgens onze waarden gedragen.
Nu wil ik met nadruk zeggen, dat ik daar niet het volledige antwoord op weet, maar ik wil wel volhouden dat ik een deel daarvan wel weet:

Als er van je verwacht wordt dat je netjes met de ander omgaat, dan moet wat je in de praktijk meemaakt ook enigszins aanvaardbaar maken dat dit inderdaad het dragend beginsel van onze samenleving is.
Maar stel nu dat jij het gevoel hebt, dat JIJ die ANDER bent, omdat je doorlopend ANDERs behandeld wordt, en dat dat vaak op een manier is die eigenlijk niet NETJES is. Dan wordt het al een stuk lastiger om de norm als jouw norm te zien.
En dan zullen dit soort mallotige overheidsacties dan ook geen enkel effect hebben.

Wat heeft dan wel effect?
Zorgen dat mensen wel in dat normenpatroon van ons kunnen geloven.
En dat kan alleen als we geen mensen uitsluiten.
Zolang we dat wel doen, moeten we maar eens wat voorzichtiger met het woord integratie omgaan.
Tenslotte heeft zelfs in de vorige eeuw en die daarvoor niemand de brutaliteit gehad om de verantwoordelijkheid voor de erbarmelijke situatie van het proletariaat neer te leggen bij die stomme arbeiders die zich maar niet schoolden, in krotten bleven wonen, stom slechtbetaald werk bleven doen en maar weigerden te integreren in de bourgeoisie.

OK. Dat was wat er moet gebeuren. Nu de vraag hoe.
Hopelijk kom ik binnenkort met meer over het project wat ik aan het bedenken ben in www. denationaledialoog.nl
Het zal nanotechnologie op het sociale vlak zijn uiteraard, want ik ben maar één van die zandkorrels.